Ahilik teşkilatının kurucusu Ahi Evran’ın doğumunun 850. yıldönümü, UNESCO 2021 anma ve kutlama yılı ilan edildi

Dr. Ä°lhami PektaÅŸ

Ahilik teÅŸkilatının kurucusu Ahi Evran’ın doÄŸumunun 850. yıldönümü, UNESCO 2021 anma ve kutlama yılı ilan edildi ve bu vesileyle CumhurbaÅŸkanımız da 2021 yılının “Ahi Evran Yılı” olarak kutlanmasına iliÅŸkin bir genelge yayımladı.

Ahilik günümüzün bir kümelenme modeli olarak, Ahi Evran tarafından Selçuklu döneminde 1200’lerde Anadolu’da kurulmuÅŸ ve uygulanmıştır.

Günümüzde Kümelenme aynı sektörde birbiriyle baÄŸlantılı olan iÅŸletmeler ve kurumların belirli yerlerde coÄŸrafi olarak yoÄŸunlaÅŸması olarak tarif edilir. Bu yoÄŸunlaÅŸma, genellikle hammaddenin yoÄŸun, pazarın büyük veya talebin çok olduÄŸu durumlarda oluÅŸur. Ahilik teÅŸkilatı da sektörel mesleki birlikler olarak teÅŸkilatlanmış olup günümüz kümelenmeleriyle bire bir benzer özelliktedir.

Osmanlılar kümelenmiÅŸ üretim modelini kurumlaÅŸtırarak daha da geliÅŸtirmiÅŸ ve bu sayede 1500-1750 yılları arasında 250 yıl boyunca kesintisiz olarak dünyanın en geliÅŸmiÅŸ ekonomisi olarak kalabilmeyi baÅŸarmıştır.

Ahi Evran modelinin güncellenmiÅŸ halini oluÅŸturan kümelenme modeli 1900’lü yıllarda Ä°ngiltere’de Marshall ile baÅŸlayıp çeÅŸitli evrimler geçirdikten sonra 1990’lı yıllarda ABD’de Harvard Üniversitesi Profesörlerinden Porter ile uluslararası rekabet stratejilerinin yeniden deÄŸerlendirilmesi kapsamında son ÅŸeklini almış ve günümüzde politika yapıcıların tercih ettiÄŸi ve sanayilerin kalkınması için iÅŸletmelerin aralarında bir aÄŸ kurmaları ÅŸeklinde teÅŸvik edilerek tüm Dünya’da uygulanmaya baÅŸlanmıştır.

Kaliforniya’daki Silikon Vadisi’nde birbiri ile iliÅŸkili ileri teknoloji firmalarının bir araya gelmesi modern zamanların en güzel kümelenme örneÄŸi olarak verilebilir.

AB’nin, Kümelenme Politikası Belgesinde, kümeler, «Bir ortak hedef için kurumsal olarak bir araya gelinmesi» ÅŸeklinde belirtilmiÅŸtir. Küme yapısında sadece firmalar deÄŸil o bölgedeki büyüme ve rekabetçiliÄŸin artırılması için gerekli olan Üniversiteler, Standart ve Sertifikasyon Kurumları, Mesleki EÄŸitim Organizasyonları, Ticaret ve Sanayi Odaları, Ä°ÅŸ adamları Dernekleri, Sivil Toplum kuruluÅŸları, KOBÄ° GeliÅŸtirme Organizasyonları gibi kurum ve kuruluÅŸlarda yer alır. Çünkü rekabet, günümüzde kuruluÅŸlar arası rekabetten kümeler arası rekabete doÄŸru kaymaktadır.

Avrupa Kümelenme Politikasının temelini, 2004-2006 yılları arasında yürütülen “Avrupa Küme Haritalama Projesi” oluÅŸturmuÅŸ ve proje kapsamında hazırlanan “Avrupa’da Küme Politikası” raporu 31 Avrupa ülkesindeki Küme Politikaları, Küme KuruluÅŸları, Küme Programlarını ortaya koyan kapsamlı bir çalışma olarak yayınlanmıştır.

Ülkemizde kümelenme faaliyetlerine yönelik ilk olarak 9. BeÅŸ Yıllık Kalkınma Planı’nda iÅŸletmelerin ortak Ar-Ge, ortak tedarik ve pazarlama faaliyetlerine önem verilmesi, fiziki altyapı ihtiyaçlarının karşılanması, aÄŸ oluÅŸturulması ve kümelenme giriÅŸimlerinin desteklenmesi ile iÅŸletmelerin belirlenmiÅŸ sanayi bölgelerinde kurulması ve mevcutların bu alanlara taşınmasının özendirilmesi olarak planlanmıştır.

07.09.2007 tarih ve 26636 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2008 yılı Hükümet Programı’nda Kümelenme Politikası geliÅŸtirilmesi ve kümelenme potansiyellerinin belirlenmesi amacıyla analizler yapılması kararlaÅŸtırılmıştır. Kümelenme Politikasının GeliÅŸtirilmesi Projesi kapsamında 2008 yılında “Ulusal Küme Haritalama” çalışması yürütülmüÅŸtür.

BaÅŸta OSB’lerde olmak üzere, iÅŸletmeler arası iÅŸbirlikleri ve kümelenme faaliyetlerinin desteklenmesi faaliyetine önem verilmesi planlanmış ve 2009 yılı Hükümet Programı’nda Ulusal Kümelenme Destek Politikası ve Mekanizması GeliÅŸtirilmesi için sorumlu kuruluÅŸ olarak T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na görev verilmiÅŸtir.

T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda; Devlet Planlama TeÅŸkilatı, Dış Ticaret ve Hazine MüsteÅŸarlıkları, TOBB, OSBÜK, TESK, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ilgili Genel Müdürlükleri ve KOSGEB’in katılımı ile oluÅŸturulan çalışma grubu, yapmış olduÄŸu toplantılarda mutabakata vararak, 03.07.2009 tarihinde Türkiye için kümelenme kavramını tanımlamışlardır.

60. Hükümet Eylem Planı’nda yer alan tedbirler kapsamında kümelenme oluÅŸturulması ve kümelenmelerin desteklenmesine iliÅŸkin çalışmalar, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yani bugünkü yeni adıyla T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.

15.09.2012 tarihli ve 28412 sayılı Resmi Gazete’de Kümelenme Destek Programı YönetmeliÄŸi T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından oluÅŸturularak yürürlüÄŸe girmiÅŸtir.

Ulusal Kümelenme Politikasının GeliÅŸtirilmesi Projesi kapsamında Kümelenme Strateji Belgesi hazırlanmıştır. Ulusal Kümelenme Politikasının GeliÅŸtirilmesi Projesi çalışmalarında iÅŸbirliÄŸinde bulunulan baÅŸlıca kurum ve kuruluÅŸlar içinde kamu kurumları;

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Tarım ve Köy Ä°ÅŸleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, DPT MüsteÅŸarlığı, Hazine MüsteÅŸarlığı, KOSGEB, TÜBÄ°TAK, Üniversiteler olarak OrtadoÄŸu Teknik Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi, özel sektör; TÜSÄ°AD, MÜSÄ°AD, TÄ°M, Ä°hracatçı Birlikleri, TOBB ve Sanayi/Ticaret Odaları, ayrıca TEPAV, TTGV, OSD, TAYSAD, TGSD, ETO olmuÅŸtur.

Bu proje ile temel olarak, kümelenme modeli çerçevesinde, baÅŸta KOBÄ°’ler olmak üzere firmalar arasındaki iÅŸbirliÄŸi imkânlarının geliÅŸtirilmesi, yenilikçilik faaliyetlerin geliÅŸtirilmesi, yabancı sermayenin çekilmesi, ölçek ekonomilerinin yaratılması, bölgesel ve ulusal düzeyde rekabet gücünün artırılmasına katkı saÄŸlayacak altyapının oluÅŸturulmasına yönelik politikanın ortaya konulması ve kamu sektörü, özel sektör, üniversiteler ve sivil toplum kuruluÅŸlarının iÅŸbirliÄŸi hedeflenmiÅŸtir. Ayrıca ülkemizin Avrupa Kümelenme AÄŸları’na (European Cluster Alliance) üyeliÄŸi saÄŸlanmıştır. Bu baÄŸlamda küresel boyutta kümelenmeler arasında iÅŸbirliÄŸi saÄŸlanması da hedeflenmiÅŸtir.

2007 yılı Mart ayında resmi olarak uygulamaya konulan ve 2009 yılı Mart ayında tamamlanan Proje, Ulusal Kümelenme Politikası’nın oluÅŸturulması ve uygulanması için Kapasite GeliÅŸtirilmesi, Ulusal Kümelenme Politikasının OluÅŸturulması ve Kümelenme Haritası ve Analizinin Yapılması bileÅŸenleri üzerinde yürütülmüÅŸtür.

Bu baÄŸlamda, Kümelenme Haritalandırma Çalışma Ekibi ile birlikte uluslararası genel kabul görmüÅŸ temalar çerçevesinde belirlenen 10 pilot iÅŸ kümelenmesi için yol haritaları hazırlanmıştır.

Bugün itibarıyla ülkemizde birçok sektör, kriz ortamlarında dayanıklı olabilmek, yeni pazarlara açılabilmek ve uluslararası ticaret ağının güçlü oyuncusu haline gelebilmek için çıkış noktası olarak kümelenmeyi görüyor.

Bu ortam içerisinde OSTÄ°M baÅŸta olmak üzere Türkiye’nin çeÅŸitli bölgelerinde baÅŸarılı kümelenmeler faaliyete geçti. Devlet de bu yapılara yönelik teÅŸvik mekanizmaları geliÅŸtirdi. 2019 tarihi itibarıyla ülkemizde farklı sektörlerde 97 kümelenme kurulmuÅŸtur.

Türkiye’de kümelenme çalışmalarına öncülük eden OSTÄ°M Sanayi Bölgesi, kümelenmeye dayalı üretimi güncelleÅŸtirerek baÅŸaran ilk öncü sanayi bölgemizdir. Ostim’de 2007 yılından günümüze sektörel olarak 7 kümelenme kurulmuÅŸ ve baÅŸarıyla faaliyetini sürdürmektedir.

Bu kümelenmeler içinde raylı sistemler alanında Ahilik modeline uygun olarak faaliyet gösteren Türkiye’nin ilk sektörel lider kümelenmesi ARUS,  2012 yılında Ankara’da kuruldu.

Bugün itibarıyla Türkiye’nin 23 ilinde 175 üyesi bulunuyor. ARUS kurulduÄŸu günden buyana “iÅŸ birliÄŸi, güç birliÄŸi ve milli markalar” hedefi doÄŸrultusunda 10 adet yerli ve milli markaya imza attı.  Milli markalarımız bugün Ä°stanbul, Bursa, Kayseri, Samsun ve Kocaeli illerimizde baÅŸarıyla hizmet veriyor. Yakın zamanda Antalya, Gaziantep, Gebze-Darıca ve Ankara-Sivas hatları için de milli markalarımız hizmete girecek.  Üyelerimiz, Yurt dışında 25 ülkeye her yıl ortalama 750 milyon USD ihracat gerçekleÅŸtiriyor.

ARUS üyelerinin bu baÅŸarısının arkasında ahilik modelinin; takım çalışması, liyakat, güvenilirlik, kalite, araÅŸtırma ve geliÅŸtirme, doÄŸruluk, hak ve adalet, kanaat, fedakarlık ve yardımlaÅŸma ilkelerine uygun olarak sürekli kendilerini geliÅŸtirerek hedeflerini birer birer gerçekleÅŸtirmesi yatmaktadır.

Bu vesileyle Ahi Evran’ı UNESCO gibi bir uluslararası kuruluÅŸun anma listesine aldığı 2021 senesini çok iyi deÄŸerlendirmeliyiz. Ülkemizin bugünkü ahileri olan sanayicilerimiz, üretimi kaliteyle taçlandırarak ve ticareti milli markalarımızla güçlendirerek tüm dünyaya örnek oluyorlar.