Metro İstanbul Ar-Ge Müdürü Nevzat Bayrak: Metro İstanbul’dan Avrupa Standardında Sinyalizasyon Sistemi

Metro Ä°stanbul’dan Avrupa Standardında Sinyalizasyon Sistemi

Metro Ä°stanbul olarak raylı sistemlerde en büyük uygulama sahasına sahip olmanın avantajı ile birlikte uzun yıllara dayanan bakım, onarım ve yenileme tecrübemizi yeni teknoloji üretmek üzere Ar-Ge faaliyetlerimiz ile birleÅŸtiriyoruz.

Zaman içinde deÄŸiÅŸen ihtiyaçlara, organizasyon yapısının baÅŸarılı adaptasyonu ile cevap vererek Ar-Ge Merkezi’mizi hayata geçirdik. Özellikle son bir yıldır farklı mühendislik disiplinlerinde ürün ve hizmetler üretmeyi ve geliÅŸtirmeyi baÅŸardık.

Bu konudaki deneyimin daha üst seviyelere taşınabilmesi için üniversiteler ile iÅŸ birliklerine baÅŸladık ve Ar-Ge anlayışının yaygınlaÅŸması için her türlü aksiyonun alınması anlayışını benimsedik.

Kendi ekosistemimizi kurma amacı ve birlikte büyüme hedefimiz ile, bu konuda istekli ve gönüllü yerel firmalar ile iÅŸ birliÄŸi içinde hızla geliÅŸmeye devam ediyoruz. Bu yaklaşım sayesinde raylı sistemlerde kullanılması mutlak olan bazı teknolojik ürünleri de yerlileÅŸtirmeyi saÄŸladık.

Raylı sistem iÅŸletmeciliÄŸinde yolcu konforunu doÄŸrudan etkileyen Yolcu Bilgilendirme Sistemi gibi elektronik tasarımları da bu ÅŸekilde yerli imkanlarla geliÅŸtirdik. Otomatik iklim kontrollü ray hattı sıvı yaÄŸlama sistemini, bakım kolaylığı saÄŸlamak hedefi ile geliÅŸtirdiÄŸimiz 4 farklı araca ait 12 tip fren sistemini test edebilen üniteleri (As-At valf ve HPU test cihazı) bu yapılanmaların ve anlayışın ürünlerine örnek olarak sayabiliriz.

Bütün bu geliÅŸmelerin ve bakış açısının ışığında, yine dışa bağımlılığın kırılması, yerlileÅŸme ve tasarruf kültürünün zirve noktasına oturması gereken bir önemli ürün de sinyalizasyon sistemidir. Raylı sistemlerin geliÅŸtirilmesi, modern toplumların geliÅŸiminde sürdürülebilir ÅŸehircilik uygulamaları için en önde gelen gereksinimlerden biridir. Åžehirlerdeki raylı sistem hatlarının emniyetli bir ÅŸekilde yönetilmesi ve bir plan dahilinde tren hareketi saÄŸlanabilmesi için sinyalizasyon sistemlerine ihtiyaç vardır. Sinyal sistemleri, teknoloji ve kabiliyetleri itibariyle ray devreli sistemler ve CBTC sistemler olarak sınıflandırılır. GeliÅŸen teknoloji ile birlikte dünyada olduÄŸu gibi Türkiye’de de metro sistemlerinde ray devreli sistemler yerini CBTC sinyalizasyon sistemine bırakır.

Ä°stanbul’a hizmet veren en eski hatlardan biri olan M1 hattının hafta içi günlük ortalama yolculuk sayısı 450.000’dir. M1 hattında mevcutta sabit ray devreli sinyalizasyon sistemi bulunur. Ray blokları arası ortalama bin metredir ve makinist kontrollü bir sürüÅŸ bulunur. Bu altyapının müsaade ettiÄŸi asgari sefer aralığı teorikte 150 sn, pratikte 180 sn olarak gerçekleÅŸtirilebilir. Sonuç itibari ile tek yönde saatte 20.000 kiÅŸilik kapasite sunulabilir. Bahsi geçen kapasite talebi etkin bir ÅŸekilde karşılayabilmek açısından yetersiz kaldığı için bu durum özellikle yolcu yoÄŸunluÄŸunun fazla olduÄŸu saatlerde istasyon ve trenlerde doluluÄŸa neden olur. Yolcular yoÄŸunluk açısından müsait bir trene binebilmek için daha fazla bekler ve son kullanıcının konfor seviyesi düÅŸer.

CBTC sinyalizasyon sistemi; tüm trenler ile haberleÅŸme tabanlı bir yapıya sahiptir. Dolayısı ile trenlerin tüm ayak izleri takip edilebildiÄŸi ve fiziki ray blok kısıtları bulunmadığından trenler birbirine olabildiÄŸince emniyetli bir ÅŸekilde yaklaÅŸabilir. Trenler otonom bir sürüÅŸe sahiptir. Bu sayede sefer aralığı teorik 90 sn olarak saÄŸlanabilir. Dolayısı ile M1 hattı için belirtilen yolcu kapasitemizi iki katına çıkartılabilecek ve tek yönde 40.000 kiÅŸilik yolcu kapasitesi sunulabileceÄŸiz.

Özellikle Kumanda Merkezi Sistemi (ATS) yapısında hizmet alınan yabancı firmaların müdahaleye kapalı sistemleri yerine yerli olarak geliÅŸtirilmiÅŸ kaynak koduna sahip bir yapı elde edecek, böylece de iÅŸletmeye katkı ile birlikte yerli bilgi birikiminin artırılması ve hem yatırım hem de iÅŸletme aÅŸamalarındaki dışa bağımlılığın azaltılmasını saÄŸlayacağız. Ayrıca dünyada Avrupa standartlarında CBTC sistemine sahip 5 firma arasında yerimizi alacağız.

CBTC Sinyalizasyon sistemi ana hatlarıyla, tren üstü sistemi, hat boyu sistemi ve ATS olarak alt sistemlere ayrılır. ATS ile iÅŸletmede çalışacak trenlerin sefer ve güzergah planlaması yapılır. Bu proje kapsamında M1 hattında geliÅŸtirilen CBTC sinyalizasyon sisteminin bir parçası olarak ATS yazılımı geliÅŸtireceÄŸiz. ATS yazılımı ile sunucu (server) bilgisayar üzerinde çalışacak ve haberleÅŸme altyapısı vasıtasıyla tren üstü ve hat boyu sistemleri ile haberleÅŸeceÄŸiz. ATS yazılımı ile sefer planlaması yapılacak, bu planlama sonucunda hat boyuna otomatik güzergah talepleri yapılarak makas tanzimleri saÄŸlanacak. Trenler ile haberleÅŸip konum ve hız bilgilerini alarak operatörün bu bilgileri kullanmasını saÄŸlayacağız. Trenin peronda bekletilmesi ya da bir peronda durmaması istenmesi durumunda tüm bu iÅŸlemleri ATS yazılımı üzerinden gerçekleÅŸtireceÄŸiz.

Raylı sistemler için yerli teknoloji ürünleri geliÅŸtirmeye büyük bir heyecan ile devam ediyoruz.

Nevzat Bayrak

Metro Ä°stanbul Ar-Ge Müdürü