ARUS Proje Yöneticisi /Raylı Sistemler Mühendisi Yalgın Kahraman: Türkiye’de Kent İçi Raylı Sistemler Araç Endüstrisi ve Gelecek Araç İhaleleri

Türkiye’de Kent İçi Raylı Sistemler Araç Endüstrisi ve Gelecek Araç İhaleleri

Raylı sistem araçlarının güvenli ve konforlu bir yolculuk imkânı sağlaması ve yük taşımacılığında ekonomik, verimli ve çevreci olması nedeniyle hem kent içi hem de şehirlerarası ulaşımda tüm dünyada yaygın olarak tercih edilmektedir.

Bu nedenle küresel ölçekte raylı sistem araçlarına yapılan yatırımlar hızla artmaktadır.

Türkiye’de demiryolu ve kent içi ulaşım sektörlerinde artan kamu yatırımlarına paralel olarak önemli ölçüde çeken ve çekilen araç ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Kent içi ulaşım araçları dikkate alındığında, son 30 yılda 12 farklı şehirde 15 ayrı firmadan yaklaşık 3.500 araç, farklı yerlilik oranlarında üretilmiş veya yerlilik oranı bulunmadan ithal edilmiştir. İthal araçların alınması yıllar içinde aksam ve parça ihtiyacını da doğurmuştur. Son 5 yıl incelendiğinde ithal ürünlere ihtiyaç ve bu ürünlerin bakım onarım maliyetleri nedeniyle yaklaşık 400 milyon dolar değerinde aksam ve parça ithalatı yapıldığı görülmektedir.

2012 yılında Türk sanayisine güvenen iş adamları, destekleyici kurum ve kuruluşlar bir araya gelerek bu döviz kayıplarının önüne geçmek, tasarımdan nihai ürüne yerli ve milli markalar ile birer dünya markası oluşturmak amacıyla Türkiye’nin ilk bölgesel olmayan kümelenmesi, Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesini (ARUS) kurdular. ARUS önderliğinde başlatılan çalışmalar ile araç alım ihalelerine ilk olarak  %51 yerli şartı getirilmiş ve Türk sanayisi için raylı sistemler sektöründe bir dönüm noktası yaşanmıştır.

2013 yılında ilk olarak Durmazlar tarafından üretilen İpekböceği tramvayı Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından işletilmeye alındı. Takip eden yıllar içerisinde yine Durmazlar tarafından üretilen ilk hafif raylı sistem aracının raya inmesiyle Türk sanayisinin raylı sistemler araç sanayisinde yapabileceklerini ilkleriydi.

2012 yılında tramvay Ar-Ge çalışmalarına başlayan Bozankaya firması 2016 yılında Kayseri Büyükşehir Belediyesine ilk teslimatını yaptı. Aynı yıl Bozankaya ilk metro ihracatı projesinin yüklenicisi oldu. Bursa, Kayseri şehirlerini Kocaeli, Samsun ve İstanbul takip ederek yerli ve milli marka raylı sistem araçlarımız işletmelere alındı. 2018 yılında Bozankaya firması tarafından ilk metro ihracatı Tayland’a gerçekleştirildi. Aynı yıl Durmazlar firması Polonya için ilk tramvay ihracatı anlaşmasını imzaladı. Son olarak Durmazlar ve Bozankaya firmalarının Romanya’da yapılan ihaleleri de almasıyla dünya sahnesinde raylı sistem endüstrisinde Türk üreticiler kalıcı olacaklarını ispatlamış oldular.

ARUS’un destek ve yurtdışı tanıtımları ile 2021 yılında ise Bozankaya firmamız Romanya bataryalı tramvay projesi ile ERCI (Avrupa Raylı Sistemler Birliği) tarafından verilen Avrupa İnovasyon ödülünü kazandı. Kazanılan ödül ile başarılarımızı taçlandırma fırsatı bulan Bozankaya firması sürücüsüz metro çalışmalarına da bir yandan devam etmektedir.

Türk araç üreticilerinin başarıların yanında Türkiye’de raylı sistemler endüstrisinde faaliyet gösteren ana ekipman ve alt ekipman firmaları de yerlilik çalışmalarını artırmış birçok kompanent ve kritik parçanın Avrupa standartlarında üretimi Türkiye’de yapılabilecek duruma gelmiştir. Bu firmalarımız dünya çapında birçok büyük araç üreticisinde tedarikçisi olmuştur.

T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji Ve Bütçe Başkanlığı kapsamında yayınlanan 2022 yılı yatırım programı kapsamında 37 adet kent içi raylı sistemler projesi için araç alımı ve yerlilik oranları yayınlandı. Yatırım programında bulunan 23 adet proje de 1824 metro, 114 tramvay ve 79 diğer sınıflarda olmak üzere toplamda 2017 aracın asgari yüzde 60 yerlilik oranında ürettirmesi planlanmaktadır.

Sonuç olarak 2012 yılından itibaren yerli ve milli araçlarımız ile yaklaşık 325 milyon dolar döviz kaybının önüne geçirmiş, ihraç edilen araçlar ile yaklaşık 275 milyon dolar Türkiye ekonomisine kazanılırmış oldu.  Tüm bunlara paralel olarak gelişen ana ekipman ve alt ekipman sektörü ise son 5 yılda yaklaşık 250 milyon dolar ihracat ile yıllara göre sürekli artan bir grafik çizmektedir. Yatırım ve kalkınma planları doğrultusunda hedefler belirlenmiştir. Kent içi raylı ulaşım sektöründe büyük miktarda proje stoku bulunmaktadır. Kaynakların yurtdışına çıkışının önüne geçilmesi, yerli raylı sistem aracı sanayiinin gelişimi ve daha sonraki aşamalarda üretilen araçların ihracatıyla ülke ekonomisine katkı sağlanması önem arz etmektedir. Bu nedenle yaşanan gelişmeler ile Türk raylı sistemler sanayisi rekabet gücünü artacak, yerli ve milli imkânlar ile üretmeye devam edecektir.

Yalgın Kahraman
ARUS
Proje Yöneticisi /Raylı Sistemler Mühendisi