ARUS Proje Yöneticisi /Raylı Sistemler Mühendisi Yalgın Kahraman: Türkiye’de Kent İçi Raylı Sistemler Araç Endüstrisi ve Gelecek Araç İhaleleri

Türkiye’de Kent Ä°çi Raylı Sistemler Araç Endüstrisi ve Gelecek Araç Ä°haleleri

Raylı sistem araçlarının güvenli ve konforlu bir yolculuk imkânı saÄŸlaması ve yük taşımacılığında ekonomik, verimli ve çevreci olması nedeniyle hem kent içi hem de ÅŸehirlerarası ulaşımda tüm dünyada yaygın olarak tercih edilmektedir.

Bu nedenle küresel ölçekte raylı sistem araçlarına yapılan yatırımlar hızla artmaktadır.

Türkiye’de demiryolu ve kent içi ulaşım sektörlerinde artan kamu yatırımlarına paralel olarak önemli ölçüde çeken ve çekilen araç ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Kent içi ulaşım araçları dikkate alındığında, son 30 yılda 12 farklı ÅŸehirde 15 ayrı firmadan yaklaşık 3.500 araç, farklı yerlilik oranlarında üretilmiÅŸ veya yerlilik oranı bulunmadan ithal edilmiÅŸtir. Ä°thal araçların alınması yıllar içinde aksam ve parça ihtiyacını da doÄŸurmuÅŸtur. Son 5 yıl incelendiÄŸinde ithal ürünlere ihtiyaç ve bu ürünlerin bakım onarım maliyetleri nedeniyle yaklaşık 400 milyon dolar deÄŸerinde aksam ve parça ithalatı yapıldığı görülmektedir.

2012 yılında Türk sanayisine güvenen iÅŸ adamları, destekleyici kurum ve kuruluÅŸlar bir araya gelerek bu döviz kayıplarının önüne geçmek, tasarımdan nihai ürüne yerli ve milli markalar ile birer dünya markası oluÅŸturmak amacıyla Türkiye’nin ilk bölgesel olmayan kümelenmesi, Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesini (ARUS) kurdular. ARUS önderliÄŸinde baÅŸlatılan çalışmalar ile araç alım ihalelerine ilk olarak  %51 yerli ÅŸartı getirilmiÅŸ ve Türk sanayisi için raylı sistemler sektöründe bir dönüm noktası yaÅŸanmıştır.

2013 yılında ilk olarak Durmazlar tarafından üretilen Ä°pekböceÄŸi tramvayı Bursa BüyükÅŸehir Belediyesi tarafından iÅŸletilmeye alındı. Takip eden yıllar içerisinde yine Durmazlar tarafından üretilen ilk hafif raylı sistem aracının raya inmesiyle Türk sanayisinin raylı sistemler araç sanayisinde yapabileceklerini ilkleriydi.

2012 yılında tramvay Ar-Ge çalışmalarına baÅŸlayan Bozankaya firması 2016 yılında Kayseri BüyükÅŸehir Belediyesine ilk teslimatını yaptı. Aynı yıl Bozankaya ilk metro ihracatı projesinin yüklenicisi oldu. Bursa, Kayseri ÅŸehirlerini Kocaeli, Samsun ve Ä°stanbul takip ederek yerli ve milli marka raylı sistem araçlarımız iÅŸletmelere alındı. 2018 yılında Bozankaya firması tarafından ilk metro ihracatı Tayland’a gerçekleÅŸtirildi. Aynı yıl Durmazlar firması Polonya için ilk tramvay ihracatı anlaÅŸmasını imzaladı. Son olarak Durmazlar ve Bozankaya firmalarının Romanya’da yapılan ihaleleri de almasıyla dünya sahnesinde raylı sistem endüstrisinde Türk üreticiler kalıcı olacaklarını ispatlamış oldular.

ARUS’un destek ve yurtdışı tanıtımları ile 2021 yılında ise Bozankaya firmamız Romanya bataryalı tramvay projesi ile ERCI (Avrupa Raylı Sistemler BirliÄŸi) tarafından verilen Avrupa Ä°novasyon ödülünü kazandı. Kazanılan ödül ile baÅŸarılarımızı taçlandırma fırsatı bulan Bozankaya firması sürücüsüz metro çalışmalarına da bir yandan devam etmektedir.

Türk araç üreticilerinin baÅŸarıların yanında Türkiye’de raylı sistemler endüstrisinde faaliyet gösteren ana ekipman ve alt ekipman firmaları de yerlilik çalışmalarını artırmış birçok kompanent ve kritik parçanın Avrupa standartlarında üretimi Türkiye’de yapılabilecek duruma gelmiÅŸtir. Bu firmalarımız dünya çapında birçok büyük araç üreticisinde tedarikçisi olmuÅŸtur.

T.C. CumhurbaÅŸkanlığı Strateji Ve Bütçe BaÅŸkanlığı kapsamında yayınlanan 2022 yılı yatırım programı kapsamında 37 adet kent içi raylı sistemler projesi için araç alımı ve yerlilik oranları yayınlandı. Yatırım programında bulunan 23 adet proje de 1824 metro, 114 tramvay ve 79 diÄŸer sınıflarda olmak üzere toplamda 2017 aracın asgari yüzde 60 yerlilik oranında ürettirmesi planlanmaktadır.

Sonuç olarak 2012 yılından itibaren yerli ve milli araçlarımız ile yaklaşık 325 milyon dolar döviz kaybının önüne geçirmiÅŸ, ihraç edilen araçlar ile yaklaşık 275 milyon dolar Türkiye ekonomisine kazanılırmış oldu.  Tüm bunlara paralel olarak geliÅŸen ana ekipman ve alt ekipman sektörü ise son 5 yılda yaklaşık 250 milyon dolar ihracat ile yıllara göre sürekli artan bir grafik çizmektedir. Yatırım ve kalkınma planları doÄŸrultusunda hedefler belirlenmiÅŸtir. Kent içi raylı ulaşım sektöründe büyük miktarda proje stoku bulunmaktadır. Kaynakların yurtdışına çıkışının önüne geçilmesi, yerli raylı sistem aracı sanayiinin geliÅŸimi ve daha sonraki aÅŸamalarda üretilen araçların ihracatıyla ülke ekonomisine katkı saÄŸlanması önem arz etmektedir. Bu nedenle yaÅŸanan geliÅŸmeler ile Türk raylı sistemler sanayisi rekabet gücünü artacak, yerli ve milli imkânlar ile üretmeye devam edecektir.

Yalgın Kahraman
ARUS
Proje Yöneticisi /Raylı Sistemler Mühendisi