1990 yılından günümüze 12 farklı ülkeden 14 farklı marka Raylı Sistem Araçları ithal edildi. 2012 yılında ARUS’un kuruluşundan bu yana yerli katkı ve milli marka üretimi hız kazandı. 2012 yılında Ankara’da ihalesi yapılan 324 metro aracı için ARUS’un büyük gayretleri sonucu şartnameye % 51 yerli katkı şartı getirilmesi Türkiye’de yerli ve milli üretimin başlaması için bir milat oldu. O günden buyana yerli katkı oranı % 70 seviyesine çıktı ve milli markalarımız birer birer üretilerek şehirlerimizde hizmet vermeye başladı.

Bunun en güzel örnekleri Durmazlar firmamız tarafından Bursa Büyükşehir Belediyesi için üretilen 18 adet İpekböceği tramvayı ile 60 adet Green City LRT hafif raylı ulaşım araçları, yine Durmazlar firmamız tarafından Kocaeli Büyükşehir Belediyesi için üretilen 12 adet ve Samsun Büyükşehir Belediyesi için üretilen 8 adet Panorama milli marka tramvay, İstanbul için üretilen 30 adet tramvay, Bozankaya firmamız tarafından Kayseri Büyükşehir Belediyesi için üretilen 31 adet Talas milli marka tramvay, İstanbul ulaşım tarafından İstanbul B.Belediyesi için üretilen 18 adet İstanbul milli marka tramvaylardır. Bugün bu araçlarımız Bursa, Kayseri, Kocaeli, Samsun ve İstanbul şehirlerimizde hizmet veriyor. Ayrıca Bozankaya firmamızın Bangkok/Tayland için ürettiği 88 adet metro aracı ve Durmazlar tarafından ihalesi kazanılan 20 adet Polonya tramvayı ve yakın zamanda Bozankaya tarafından ihalesi kazanılan 16 adet Romanya tramvayı, H.Eurorem’in Polonya’da kazandığı 213 adet Tramvay araç ihalesi ile ARUS üyeleri artık ihracat kapısını açmış bulunuyorlar.

TÜLOMSAŞ, TCDD Taşımacılık ve ASELSAN teknik ekiplerinin yoğun çalışması sonucu ortaya yeni nesil ve çevre dostu HSL 700, Innotrans 2018 Berlin fuarında sergilendi. EurasiaRail İzmir 2019 fuarında  yeni nesil DE10000 lokomotifi tanıtıldı. Tülomsaş, Tüvasaş ve Tüdemsaş tarafından geliştirilen Trenler, Aselsan tarafından yeniden baştan aşağı revize edilen Bomdardier Metro araçları, Bozankaya firmamız tarafından TEYDEP projesi kapsamında geliştirilen Milli Metro aracı ile ARUS üyeleri yerli ve milli üretimde tüm dünyada kendilerini kanıtlamış bulunuyor.

ARUS’un yerli ve milli marka üretim çalışmaları devlet politikası olarak da netice vermeye başladı. 7 Kasım 2017 tarih ve 30233 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2017/22 sayılı Raylı sistemlerde en az % 51 yerli katkı şartı getiren Başbakanlık genelgesi ve 15 Ağustos 2018 tarih ve 36 sayılı Cumhurbaşkanlığı tarafından onaylanan Sanayi İşbirliği Programının Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar yönetmeliği ile kamu alımlarında yerlileştirme ve milli marka üretim süreci artık resmiyet kazandı.  Yine ARUS’un 11.ci Kalkınma Planında gösterdiği azami gayretle aşağıdaki kararlar alındı ;

1. Raylı sistem araçları ile kritik bileşenlerinin yerli imkânlarla üretilmesine yönelik yerli sanayinin Ar-Ge, tasarım ve üretim kabiliyetlerinin geliştirilmesi ve bu alanda milli markanın oluşturulması temel amaçtır.
2. Raylı sistem araçlarının yerli üretiminde ilgili kuruluşlar arasında eşgüdümün ve yerli katma değere ilişkin takibin sağlanması amacıyla Sanayileşme İcra Kurulu kararıyla, kamu kurumları ile belediyelerin üretilen milli araçları tedarik etmesi yönünde gerekli düzenleme ve finansal tedbirler hayata geçirilecektir.
3. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile birlikte raylı sistem araçlarında envanter çalışması ile talep ve tedarik planlaması yaparak Sanayileşme İcra Kuruluna sunacak; kamu alımları ve uzun vadeli sipariş yöntemlerine ilişkin karar Kurul tarafından verilecektir.
4. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından raylı sistem araçlarında mevcut envanterin tespiti, orta vadede oluşması beklenen talep ile tedarike ilişkin mevcut kamu-özel üretim yapısı ve kabiliyetlerinin tespiti yapılacaktır.
5. Kentiçi ulaşımda kullanılan tramvay, hafif raylı sistem ve metro araçları için araç standartları geliştirilecek ve kentiçi araç kayıt sicil sistemi oluşturulacaktır.
6. Tüm raylı sistem araçlarının milli imkânlarla tasarımı ve yerli üretimi sağlanacaktır.
7. Cer sistemi, boji, tren kontrol sistemi, yolcu bilgilendirme sistemi, pnömatik sistemler, araç gövde tasarımı, sistem entegrasyonu, dişli kutusu başta olmak üzere raylı sistem araçlarındaki kritik bileşenlerin milli imkânlarla tasarlanması ve üretilmesi sağlanacaktır.
8. 2020 yılında milli elektrikli tren dizisinin üretimi tamamlanacaktır.
9. 2022 yılında milli elektrikli lokomotifin seri üretimine başlanılacaktır.
10. 2023 yılında milli yüksek hızlı trenin prototipi tamamlanacaktır.
11. 2023 yılında metro ve tramvay üretimi dâhil olmak üzere tüm raylı sistem araçlarında yüzde 80 yerlilik düzeyine ulaşılacaktır.
12. Üniversitelerle ortak çalışmalar yapılarak raylı sistem aracı ve yedek parçaları üreten kamu ve özel sektör kuruluşlarının kurumsal kapasiteleri artırılacak; satış, pazarlama ve markalaşma stratejileri oluşturularak yurt dışı pazar ve ihracat imkânları geliştirilecektir.
13. Raylı sistem araçlarının tasarım, geliştirme, üretim ile test ve sertifikasyonu süreçlerinde yer alacak proje yöneticisi, sistem yöneticisi, sistem mühendisi ve tasarım mühendisi ihtiyacını karşılamaya yönelik eğitim programları oluşturulacaktır.
14. Ülkemizde üretilen yerli raylı sistem araçlarının kalite ve güvenilirlik düzeyinin sürekliliğinin sağlanabilmesini teminen ulusal ve uluslararası düzeyde hizmet verebilecek Eskişehir’deki Ulusal Raylı Sistemler Test ve Araştırma Merkezi tamamlanacak, bağımsız bir yapı tesis edilerek ilgili enstitü ve araştırma merkezlerinin de içinde bulunduğu işletim modeli hayata geçirilecektir. 

ARUS üyeleri ve Türk sanayisi raylı sistemlerle ilgili tüm yerli ve milli marka ürünleri üretebilmektedir. Bu amaçla 2035 yılına kadar üretilecek ve alt yapısıyla birlikte 100 milyar Euro’yu bulan 7000 adet Tramvay, LRT ve metro araçlarını, 2.104 adet Yüksek hızlı tren, hızlı tren, DMU, EMU ve banliyö trenlerini ve 31.200 adet vagonu bundan sonra yerli ve milli marka olarak Türk sanayisi üretecek ve 100 milyar Euro’nun ülkemizde kalmasını sağlayacaktır.

ARUS olarak yaptıklarımız yapacaklarımızın teminatıdır. Bundan sonra ülkemizde ithal ürün görmek istemiyoruz.

Dr. İlhami Pektaş

ARUS -Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi Koordinatörü