Dünyada ve Türkiye’de sanayileşmenin gelişmesiyle birlikte, köylerden kentlere doğru başlayan göç sonucunda kentler hızla büyümeye başladı. Ülkemizde de 1950’li yıllardan sonra köylerden kente göç hızlandı. 

Kentlerin plansız bir şekilde büyümesi ise birçok sorunu beraberinde getirdi.  Ulaşım sorunu ise bunlardan en önemlisi oldu. Şehirlerdeki ulaşım sorunlarını köklü, çağdaş yöntemlerle çözmek için raylı sistemler devreye alındı. 

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, TCDD yerel yönetimler işbirliğinde  banliyö hatlarını metro standardına getirmek üzere çalışmalar başlattı. İstanbul’da MARMARAY, İzmir’de EGERAY Projeleri hayata geçti. Ankara için BAŞKENTRAY ve Gaziantep için  de GAZİRAY Projeleri hazırlandı.

Kent içi Raylı Sistem Projeleri
İstanbul/Marmaray 

İstanbul’da  köprülerin trafik yoğunluğunun artması ve yetersiz kalmasıyla birlikte insanların karşıdan karşıya daha hızlı ve konforlu bir şekilde ulaşabilmesi için Marmaray projesi hazırlandı ve hayata geçirildi. 

Ters yöne iki akıntının olduğu, yüzeyin 58 metre derinliğinde, dünyanın en derin batırma tüp tüneliyle iki kıta birleştiren MARMARAY, en az yüz yıllık proje ömrüyle, her türlü doğal ve olağanüstü koşullara dayanıklılığıyla güven vermektedir. 

Marmaray’ın Genişleme Planı 

Marmaray Projesi kapsamında; Asya ve Avrupa kıtaları 11 adet tüp elemanının 40-60 m derinlikteki deniz tabanına yerleştirilmesiyle oluşan 1387 metre tünelin tamamlanmasıyla birleşti. 

29 Ekim 2013 tarihinde açılışı yapılan MARMARAY’ın Ayrılık Çeşmesi- Kazlıçeşme kesiminin işletmeye alınmasıyla birlikte Asya-Avrupa kıtaları denizin altından kesintisiz bir demiryolu sistemi ile birbirine bağlandı, iki kıta arasındaki geçiş 4 dakikaya indi. Asya ile Avrupa’yı deniz altından tünelle bağlayan Marmaray ile 2014 yılında 43 milyon 651 bin 135 yolcu taşındı. Marmaray’la 2015 yılında yaklaşık 49 milyon yolcu taşınması bekleniyor. 

Kazlıceşme-Halkalı ve Ayrılık Çeşmesi- Gebze hatlarının metrolaştırılması, istasyonların metro standardına getirilmesi ve yüksek hızlı tren hattıyla entegrasyonu çalışması ayrıca devam ediyor. Marmaray, Halkalı-Gebze aksında tamamen işletmeye alındığında İstanbul kent içi ulaşımında raylı sistemin payı %12’den %28’e çıkacak. 

Diğer taraftan, Marmaray’ın diğer önemli özelliği ise Londra’dan Pekin’e yük ve yolcu taşımacılığının eksik halkasını tamamlamasıdır. Önemli bir ulaşım koridoru olan ülkemizin bu niteliği daha da pekişmekte, Trans European Network (Trans Avrupa Ağı) kapıları Türkiye’ye açılmaktadır. 

Tek yönde saatte 75.000 yolcu taşıma kapasitesine, yılda 11 Milyon tondan fazla yük taşıma kapasitesine sahip Projede bütün hesaplamalar 2025 projeksiyonuna göre yapılmıştır. 

Egeray/İZBAN 

İZBAN Projesi, TCDD ile İzmir Büyükşehir Belediyesi arasında 26 Mart 2005 tarihinde imzalanan ‘İzmir Banliyö Sistemini Geliştirme Birliği Protokolü’ kapsamında hayata geçti. 

Protokol kapsamında; TCDD banliyö sistemini çift hatta çıkarttı. 79 km çift ve 2.5 km. tek hat olmak üzere Aliağa- Menemen- Basmane ve Alsancak-Cumaovası hattında elektrifikasyon, sinyalizasyon ve telekomünikasyon tesislerini kurdu.  Bu kesimdeki alt yapı eksikliklerini giderdi ve hattı ihata altına aldı. Ayrıca, Belediyenin mücavir alanı dışında kalan Koyundere ve Ulukent istasyonlarını da metro standardında yeniden inşa etti. 

İzmir Büyükşehir Belediyesi; banliyö bölgesinde geriye kalan 25 istasyonun düzenlenmesi,  hattaki araç, yaya alt ve üst geçitlerin inşası vb.  işleri gerçekleştirdi. 

TCDD ve İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından ortak metro standardında banliyö işletmeciliği yapılması için ortak bir şirket (İZBAN A.Ş.) kuruldu. 

Marmaray tamamlanana kadar Türkiye’nin en büyük kentiçi banliyö sistemi olan İZBAN; Kuzeyde Aliağa’dan başlayarak Menemen, Çiğli, Karşıyaka, Alsancak, Şirinyer, Gaziemir, Adnan Menderes Havaalanı ve Cumaovası’na kadar toplam 30 istasyon ile 80 km’lik bir hatta metro standardında hizmet veriyor. 

Türkiye’nin havaalanından geçen ilk banliyö sistemi olan ve hizmete girdiği günden itibaren yolcu talebi her geçen gün artan İZBAN, İzmir’in kuzey-güney hattındaki trafik yoğunluğunu azaltmasında büyük rol oynuyor. 

Aliağa-Cumaovası arasındaki mevcut banliyö işletmeciliğinin (EGERAY) Torbalı (Tepeköy)’ya uzatılması amacıyla Cumaovası-Tepeköy arasının çift hatlı hale getirilmesi planlanmış ve 2012 yılında başlayan altyapı, üstyapı ve elektrifikasyon işleri tamamlandı.  Sinyalizasyon çalışmaları devam etmektedir. Sistemin Selçuk’a kadar uzatılmasına yönelik de çalışmalar devam etmektedir. 

Merkezi hükümet, yerel yönetim ve TCDD’nin ortaklaşa hayata geçirdiği İZBAN; Uluslararası Toplu Taşımacılar Birliği’nin (UITP) düzenlediği “Toplu Taşımacılıkla Büyüme” konulu yarışmada “En İyi İşbirliği” kategorisinde birinciliğe layık görüldü. 

Ankara’da/Başkentray 

Sincan-Kayaş arası 36 km’lik mevcut banliyö hattının transit demiryolu trafiğinden ayrılarak daha konforlu, güvenli ve tercih edilir bir ulaşım turu haline getirilmesi amacıyla Başkentray projesi geliştirildi. 

Ankara-Behiçbey arası 6 km’lik kesim 6 hat, Behiçbey-Sincan arası 18 km’lik kesim 5 hat, Ankara-Kayaş arası 12 km’lik kesim 4 hatlı olmak üzere  tüm  yollar ve istasyonlar metro standardında yeniden inşa edilecektir. 

Başkentray Projesinin 1. Etabı olan Ankara-Sincan arası kuzey hattın yapımı tamamlanarak işletmeye açıldı.  2. Etap ihale süreci devam etmektedir. 

Banliyö hattı, transit demiryolu trafiğinden ayrılarak zaman, işletme ve kullanıcı açısından daha fonksiyonel, yüksek standartlı, konforlu, güvenli ve tercih edilir bir ulaşım türü haline getirilecektir. Kurulacak sinyal sistemi ile 2 dakikada bir banliyö treni işletilecektir. 

Yılda taşınan yolcu sayısının 15 milyondan, 60 milyona çıkması beklenmektedir. 

Gaziantep’te/ Gaziray 

Proje kapsamında hattın altyapısı, üstyapısı, elektrifikasyonu ve sinyalizasyonu TCDD tarafından, hemzemin geçitler, istasyonların yapımı ve işletmeciliği ise Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılması konusunda mutabakata varılan GAZİRAY’ın 30 Eylül 2014 tarihinde ön yeterlilik ihalesi yapıldı. Değerlendirme çalışmaları devam etmektedir. 

Gaziray, OSB’deki Başpınar İstasyonu’ndan başlayıp, Gaziantep merkezden geçerek Küçük Sanayi Bölgesi’ndeki Odunculara ulaşacak. 

Başpınar - Mustafayavuz istasyonları arasında Başpınar - Gaziantep arası 18 km’lik kesimin 4 hatlı, Gaziantep-Mustafayavuz arası 6 km’lik kesimin 5 hatlı ve 3,3 km’lik kesim 3 hatlı olarak inşaa edilecektir. (Toplam inşaat uzunluğu 112 km) 17 adet istasyon inşaa edilerek, güzergâh üzerinde banliyö, konvansiyonel ve hızlı tren işletmeciliği yapılacaktır. Banliyö hattında 120 km/h, hızlı hatta 160 km/hız uygulanacaktır. 

Yapılan, yapılmakta olan yeni projelerle TCDD olarak şehirlerarası ulaşımda ve şehir içi ulaşımında halkımıza daha iyi ve konforlu ulaşım imkânı sağlayacak.